Wykład 18-09-2010

Teos_2.0 · Wysłany: Śro 13:54, 29 Wrz 2010 Temat postu: Wykład 18-09-2010

Finanse publiczne – wykład 18.09.2010

Finanse – (łac. Ruch pieniądza) składają się na nie finanse publiczne i prywatne (zazwyczaj definicja negatywna względem f. Publicznych), szereg definicji w zależności od charakteru:
- ekonomiczne
-- prof.. Stefan Bolland – zjawiska i procesy pieniężne (tam, gdzie nie pojawia się pieniądz, nie ma mowy o finansach)
-- prof. Józef Szyrocki – procesy, zjawiska o charakterze o charakterze społecznym, wiążące się z gromadzeniem, podziałem i wydatkowaniem środków pieniężnych
- prawnicze
-- prof. Bogumił Brzeziński – pieniężny mechanizm podziału i wymiany wartości materialnej
-- prof. Jerzy Harasimowicz – stosunki społeczne powstające w związku z wydatkowaniem i gromadzeniem środków pieniężnych
-- prof. Jaśkiewicz – zjawiska ekonomiczno-społeczne, których treścią jest gromadzenie i rozdział środków pieniężnych
-- prof. Cezary Kosikowski, prof. Eugeniusz Ruśkowski – zasoby pieniężne, a także normy prawne i operacje na tych zasobach

-----------------------------------------

Finanse publiczne
- Paul Marie Gaudemet – gałąź prawa publicznego, którego przedmiotem jest badanie norm (...)
jeśli, ktoś ma kompletną definicję, to proszę o uzupełnienie... niestety nie mogę tego nigdzie znaleźć
- prof. Kosikowski – publiczne zasoby pieniężne, operacje i normy prawne

Różnice między finansami publicznymi a prywatnymi:
- sposób podejścia do dochodów i wydatków (dochody publiczne – charakter przymusowy, wydatki publiczne – brak przymusu; dochody prywatne – brak przymusu, wydatki prywatne – przymus)
- (wg Paul Marie Gaudemet) różne mechanizmy rynkowe (czynnik decydujący o treści przemieszczania i równowagi), różny stopień ingerencji państwa w finanse
- skala środków (publiczne są zdecydowanie większe niż prywatne)
- cele (finanse publiczne – charakter publiczny; finanse prywatne – charakter indywidualny)

-----------------------------------------

Funkcje finansów
- polityczne
-- budżetowa
- ekonomiczne
-- fiskalna (przy użyciu środków następuje gromadzenie środków pieniężnych dla państwa)
-- rozdzielcza (redystrybucyjna – dzielenie, dysponowanie zasobami)
-- stymulacyjna (pobudzanie do określonych zachowań)
-- ewidencyjna (ew. kontrolna – przez funkcję pieniądza jako miernika)

-----------------------------------------

Ustawa z 27 VIII 2009r. O finansach publicznych (Dz.U. Nr 157 poz. 1240)

Art. 3
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych
oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:
1) gromadzenie dochodów i przychodów publicznych;
2) wydatkowanie środków publicznych;
3) finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;
4) zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne;
5) zarządzanie środkami publicznymi;
6) zarządzanie długiem publicznym;
7) rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
(katalog otwarty)

Art. 5 - Środki publiczne (katalog zamknięty)

-----------------------------------------

System finansowy
– (J. Harasimowicz) ogól zasad i instrumentów finansowych stworzonych prawem obowiązujących w danym państwie, nie może ograniczać się do budżetu, obejmuje elementy pozabudżetowe
- (Komar, Łączkowski) organizacja finansowa składająca się z zespołu instrumentów, urządzeń i form, umożliwiająca gromadzenie i wydatkowanie środków pieniężnych
- (Jaśkiewicz) ogół ściśle ze sobą powiązanych instrumentów i form gromadzenia i rozdzielania zasobów finansowych (tzw. ogniwa systemu finansowego)

Ogniwa (kategorie podmiotów)

[link widoczny dla zalogowanych]

A – podatki (daniny publiczne), świadczenia nieodpłatne (np. Dotacje)
B – rozliczenia podatkowe, zasilenia kredytowe (za wyjątkiem NBP, który nie może udzielać kredytu dla budżetu), dotacje, rachunki bankowe(rachunek środków budżetowych)
C – rozliczenia podatkowe, dotacje, korzystanie z ubezpieczeń, wiarygodne papiery wartościowe (dawniej bezzwrotne „lokaty budżetowe”)
D – świadczenia (podatki, opłaty, cła), środki pieniężne, płace pracowników administracji
E – brak możliwości jednoczesnego wykonywania czynności bankowych i ubezpieczeniowych (konieczność kooperacji), zwyczajne stosunki cywilno-prawne
F – obligacja do posiadania rachunkubankowego
G – zwyczajne stosunki cywilno-prawne
H – świadczenie usług bankowych
I – świadczenie usług ubezpieczeniowych
J – wynagrodzenia, płace, realizacja umów (ceny)

-----------------------------------------

Prawo finansowe
- (J. Harasimowicz) ogół norm prawnych regulujących działalność finansową; struktura tych norm ma odpowiadać rodzajowi działalności finansowej
- (Brzeziński, Dębowska-Romanowska) zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie (...) brak dalszej części definicji – proszę o uzupełnienie
- (J. Sierocki) zespół norm prawnych regulujących procesy gromadzenia, dzielenia i wydatkowania środków pieniężnych (zazwyczaj publicznych)

Charakter norm prawa finansowego
- administracyjno-prawne (zobowiązania publiczno prawne, np. Ordynacja podatkowa)
- cywilno-prawne (np. Umowa rachunku bankowego; często umowy adhezyjne)
- karno-prawne (ustawa karno-skarbowa, sankcje w prawie bankowym i inne)

-----------------------------------------

Polityka finansowa
celowe i świadome działanie ludzi i instytucji polegające na ustalaniu i realizacji celów przy użyciu środków finansowych

idea „budżetu zadaniowego” - określa cele i środki finansowania, określa zadania i środki finansowe ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację

Planowanie finansowe
zespół działań zmierzających do ustalenia na przyszłość kształtowania dochodów i wydatków środków pieniężnych i nadawanie im mocy wiążącej

regulacja prawna:
- nie tworzy roszczeń wobec Skarbu Państwa!
- dochody budżetu, plany finansowe są tylko prognozą
- limit wydatków – regulacja sztywna

-----------------------------------------

Ustawa o finansach publicznych

„zasadniczy” akt normatywny prawa finansowego

Art. 1 elementy przdmiotowe
Art. 2 słowniczek utawowy (org. Pozarządowe, dysponent części budżetowej) (art. 9 – sektor finansów publicznych)
Art. 3 finanse publiczne

Środki publiczne (podział z punktu widzenia ich źródeł)

I Dochody publiczne
przede wszystkim daniny publiczne (brak definicji legalnej; główny, przeważający środek zasilający budżet, ale jego tendencja spada w ostatnich latach; przykładowo – podatki, składki, cła, wpłaty z zysku...; cechy: charakter publiczno-prawny – obowiązek nadany przez państwo, przymusowość – w przypadku niespełnienia, zazwyczaj charakter pieniężny i niekoniecznie odpłatny, świadczenia ogólne – obowiązują ustawowo wszystkie podmioty), dochody pochodzące z mienia jednostek (czynsze dzierżawcze, najmu, środki pochodzące z dywidendy, oprocentowania), dochody z tytułu spadków i darowizn, wpływy z udzielonych poręczeń i gwarancji, odszkodowania, sprzedaż majątku

II Przychody jednostek samorządu terytorialnego i państwa
- emisja skarbowych papierów wartościowych
- sprzedaż majątku (Skarbu Państwa lub skomunalizowanego)
- z uzyskanych kredytów i pożyczek
- z innych operacji finansowych
- mają charakter zwrotny (zwrot do beneficjentów po nadejściu terminu, np. Wynagrodzenia, dywidendy, spłaty, koszty obsługi – prowizja, czy oprocentowanie)

III Środki pochodzenia zagranicznego
- art. 5 ust. 3
- przede wszystkim fundusze strukturalne, spójności, rybacki, budżet UE, wpływy z realizacji programów przedakcesyjnych
- inne środki niepodlegające zwrotowi (nie mające źródeł unijnych) – wyłącznie na określone cele (nie obowiązuje tutaj zasada jednoroczności budżetu!)

Środki publiczne
- mogą być wydatkowane na określone cele (powinny wiązać się z realizacją zadań publicznych)
- często wykonanie powierza się innym podmiotom (np. Przedsiębiorcom niepaństwowym – prawo zamówień publicznych)
- podlegają ocenie i kontroli (przy niewłaściwym pożytkowaniu nawet środki penalizujące)

Art. 6 cele wydatkowania
- wydatki publiczne
- rozchody publiczne

Rozchody publiczne (art. 6 ust. 2) – katalog enumeratywny
- spłaty otrzymanych pożyczek i kredytów
- spłaty emisji papierów wartościowych (wykup)
- inne typy operacji finansowych
- zarządzanie długiem publicznym
- zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu uczestnictwa w międzynarodowych instytucjach finansowych

Art. 7
Nadwyżka sektora finansów publicznych
Deficyt sektora finansów publicznych (przed rokiem 1990 zastępowane pojęciem „niedobór”)

- pojęcia z punktu widzenia ogółu jednostek finansów publicznych
- nie są tożsame z pojęciami nadwyżki/deficytu budżetowego!
- deficyt – charakterystyczny dla państw gospodarki rynkowej (niedobór przy gospodarce socjalistycznej – brak zasadniczych różnic merytorycznych)
- art. 7 ust. 2 zwraca uwagę na redystrybucję wewnętrzną (eliminacja przepływu między jednostkami sektora finansów publicznych)

-----------------------------------------

Jednostki sektora finansów publicznych
rozdział 3

- definicja przez wymienienie (art. 9), ustawa definiuje jako „formy organizacyjno-prawne”

Katalog otwarty
I organy władzy publicznej
II jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki
III jednostki budżetowe, samorządowe jednostki budżetowe, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe, agencje wykonawcze
IV ZUS i fundusze zarządzane, KRUS i fundusze zarządzane, NFZ, PAN i podporządkowane jednostki organizacyjne
V samodzielne państwowe zakłady opieki zdrowotnej, uczelnie wyższe, organizacje kultury, filmowe, inne osoby prawne za wyjątkiem przedsiębiorstw, banków, spółek prawa handlowego, instytutów badawczych

Do III przepisy ustawy o finansach publicznych stosuje się wprost, do IV i V przepisy stosuje się odpowiednio (art. 10).

-----------------------------------------

Jednostki budżetowe
- „klasyczna” forma dla gospodarki planowanej
- państwo ma pewność, że jednostka budżetowa będzie realizowała zadania budżetowe
- zasada powszechności budżetu zapewnia funkcjonowanie jednostek budżetowych
- realizują sposób rozliczania z budżetem o charakterze per brutto (nie muszą finansować własnych wydatków – art. 11)
- nie posiadają osobowości prawnej, pokrywają koszty z budżetu i oddają dochody do Skarbu Państwa, czy samorządu
- przykładowo: administracja państwowa, organy wymiaru sprawiedliwości
- mogą być tworzone na szczeblu państwowym lub samorządowym (w takim wypadku organami stanowiącymi są rada gminy, powiatu lub sejmik województwa)
- mogą korzystać z dotacji, ale co do zasady roczny plan powinien być na tyle sprecyzowany, że nie zakłada ich pozyskania/otrzymania
- korzystają z rocznych planów
- mogą być tworzone i zlikwidowane tylko decyzją odpowiedniego organu
- najczęściej nie prowadzą działalności produkcyjnej (działają w sferze niematerialnej), nie zaciągają zobowiązań, nie płacą danin publicznych i innych świadczeń;

Zakłady budżetowe
- od lat 50. idea „przedsiębiorstwa budżetowego”, zakłady budżetowe powstały na bazie jej przekształceń
- rozliczają się z budżetem metodą per netto (nadwyżka środków obrotowych na koniec roku budżetowego)
- mogą posiadać status jedynie samorządowego zakładu budżetowego o określonym przedmiocie działania (art. 14)
- wykonują zadania własne (nie zadania zlecone), np. Gospodarka mieszkaniowa, lokalowa, utrzymywanie czystości, sieci kanalizacyjne...
- wykonują zadania odpłatnie, pokrywają własne koszty z osiągniętych przychodów, mogą korzystać z dotacji (zarówno przedmiotowych o różnym charakterze, jak i dotacji podmiotowych)
- jeśli nie są w stanie pokrywać kosztów z przychodów, nie mają ekonomicznej racji bytu
- dotacje (za wyjątkiem dotacji celowych – art. 15 ust. 2 pkt 2 i 3) nie mogą przekraczać 50% kosztów działalności
- organ stanowiący może zdecydować o nie przeznaczaniu nadwyżki do budżetu (art. 15 ust. 7)
- działają w oparciu o plany sztywne – roczny plan dochodów (prognoza) i wydatków (wiążący limit, ale dopuszcza się wyjątku przy wyższych niż prognozowane dochodach, pod warunkiem, że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu jednostki samorządu terytorialnego ani zwiększenia dotacji z tego budżetu – art. 15 ust. 8)

- Art. 17 - Minister Finansów posiada upoważnienie do czynności związanych z jednostkami budżetowymi oraz samorządowymi zakładami budżetowymi – inne podmioty działają na podstawie szczególnych delegacji ustawowych

Agencje wykonawcze
- rozliczają się z budżetem po odprowadzeniu podatków
- Art. 18 - agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną (nie samorządową!) tworzoną na podstawie przepisów ustaw w celu realizacji konkretnych zadań państwa – pozostawia dookreślenie zasad funkcjonowania w tych ustawach
- prowadzą gospodarkę planową (działają na podstawie planu rocznego)
- określenie treści planu budżetowego – art. 21 ust. 1
- projekt planu budżetowego jest ustalany przez organ w porozumieniu z jednostką nadzoru a po wstępnym zatwierdzeniu zostaje przedłożony Ministrowi Finansów – art. 21 ust. 2
- powinny tworzyć równowagę przychodów i kosztów – przekroczenie wydatków jest możliwe za zgodą organu nadzoru (w porozumieniu z Ministrem Finansów) – art. 21 ust. 4
- na podstawie odrębnych przepisów mogą otrzymywać dotacje
- mogą zaciągać zobowiązania, jeśli koszty spłaty są uwzględnione w rocznym planie
- art. 22 – wymóg dodatniego wyniku finansowego (nadwyżka jest wpłacana na rachunek budżetu po uiszczeniu podatków)
- za zgodą wyrażoną w uchwale Rady Ministrów na wniosek organu nadzoru można odstąpić od poboru nadwyżki – art. 22 ust. 3

Instytucja gospodarki budżetowej
- powołana wyłącznie w celu wykonywania zadań publicznych
- świadczy usługi na zasadzie odpłatności ( tych środków pokrywa się koszty)
- tworzona przez szczególne organy, przepisy określają dokładne zasady powoływania kierownika takiej jednostki
- art. 24 – zasady tworzenia planu budżetowego (podobnie jak przy agencjach wykonawczych)
- art. 25 – skutki finansowe likwidacji instytucji gospodarki budżetowej
- art. 26 – statut instytucji gospodarki budżetowej
- art. 27 – funkcja dyrektora instytucji gospodarki budżetowej
- art. 28 – podstawowe zasady gospodarki mieniem, zasada efektywności wykorzystania; instytucja gospodarki budżetowej dysponuje mieniem jak właściciel, ust. 5 i 6 określają dysponowanie funduszem instytucji gospodarki budżetowej; ust. 7 pkt 1 – pojęcie „zysku” wskazuje na możliwość osiągnięcia dodatniego wyniku finansowego

Fundusz celowy
- możliwe jest funkcjonowanie jedynie państwowych funduszy celowych
- funduszami celowymi w rozumieniu art. 29 nie są Narodowy Fundusz Zdrowia, czy bankowe fundusze gwarancyjne (mają oddzielne regulacje prawne)
- tworzone wyłącznie w drodze ustawy
- funkcjonują wyłącznie na podstawie przychodów ze środków publicznych
- nie posiadają osobowości prawnej (ograniczenie zasady jedności materialnej budżetu)
- działają na podstawie rocznego planu finansowego (art. 29 ust. 6)
- mogą udzielać pożyczek jednostkom samorządu terytorialnego
- pokrywają koszty wyłącznie z przychodów
- zmiana w planie budżetowym może być dokonana jedynie przez Ministra Finansów lub inny organ dysponujący za jego zgodą funduszem i nie może powodować zwiększenia dotacji z budżetu państwa

Art. 9 pkt 14 – inne podmioty
- art. 30 państwowe i samorządowe osoby prawne tworzone na podstawie odrębnych ustaw
- wymóg przekazywania do Ministra Finansów planów finansowych

Przykład innej niż „klasyczna” formy – państwowa uczelnia wyższa (pokrywa koszty z własnych przychodów, uzyskuje dotacje...)

-----------------------------------------

Zasady rządzące finansami publicznymi
- zasada jawności
- zasada przejrzystości („szczegółowości”)
- są pojęciem szerszym niż zasady budżetowe, które nie zawsze są unormowane, odnoszą się do instytucji budżetowych jako postulaty nauki pod adresem prawodawcy, aby, w razie ich wprowadzenia, usprawniły funkcjonowanie budżetu

- art. 33 – gospodarka środkami publicznymi jest jawna
- art. 34 – formy zapewnienia jawności
-- jawna debata budżetowa
-- debaty ze sprawozdań wykonania budżetu
-- inne rozwiązania prawne, np. wskazywanie kwot dotacji, zbiorcze zestawienia danych, informacje dotyczące budżetu państwa, prognozy sektora finansów publicznych, jawność debaty w sprawie uchwały budżetu w samorządzie
-- upoważnienie dla radnych do dostępu do dokumentów
- art. 36 – Minister Finansów podaje zbiorcze dane do publicznej wiadomości
- art. 37 – podanie do publicznej wiadomości informacji przez zarząd jednostki samorządu terytorialnego
- art. 38 – ogłaszanie „długu publicznego”
- art. 39 – podział wydatków i przychodów – ułatwienie relacji wielkości, sprawowania kontroli
- „klasyfikacja budżetowa” wydatków, przychodów oraz innych środków publicznych – klasyfikacja generalna według określonych podziałek klasyfikacyjnych:
-- część – zakres podmiotowo-przedmiotowy – tylko naczelne, centralne organy administracji państwowej, wojewoda, Regionalne Izby Obrachunkowe, subwencje udzielane jednostkom samorządu terytorialnego
-- dział – zakres przedmiotowy – określony rodzaj działalności
-- rozdział – zakres przedmiotowy – określony rodzaj działalności
-- paragraf – zakres przedmiotowy – rodzaje dochodów, przychodów, wydatków i innych środków
-- art. 39 ust. 2 – kwoty wydatków strukturalnych – dodatkowa klasyfikacja

Zasady budżetowe
- zasady doktrynalne, nie są normowane

1. Zasada powszechności
- zmierza, aby budżet obejmował ogół dochodów i wydatków
- dążenie do powiązania jednostek organizacyjnych z budżetem dochodami i wydatkami

2. Zasada jedności
- zasada jedności materialnej - „zasada jednego worka (kotła)” - tworzenie jednego, wspólnego zasobu finansowania, norma z art. 42 ust. 2 (środki publiczne pochodzące z poszczególnych tytułów nie mogą być przeznaczane na finansowanie imiennie wymienionych wydatków), wyjątki w ust. 3 i 4
- zasada jedności formalnej – budżet jest objęty jednym aktem

3. Zasada równowagi budżetowej
- zgoda ustawodawcy na budżet zbilansowany
- art. 3 potrzeby pożyczkowe budżetu
- stanowisko ekonomiczne – nierównowaga nie jest dotknięta wadą, jeśli jest przeznaczona na cele rozwojowe

4. Zasada uprzedniości
- budżet powinien być uchwalony przed datą jego wejścia w życie
- jest unormowana dla jednostek samorządu terytorialnego, ale zawiera pewne ustępstwa

5. Zasada roczności

martitos3

czy ktoś użyczy notatki z wykładów z 19 września??

Teos_2.0

Powyższe notatki zawierają już część wykładów z 19 września (od przychodów jednostek samorządu i państwa). Niestety nie mam ostatnio na tyle czasu, żeby z ręką na sercu przysiąść, więc uzupełniam je sukcesywnie (tym bardziej, że wszystkie informacje sprawdzam z ustawami i innymi źródłami) - oczywiście nie bronię nikomu a wręcz zachęcam, że można zamieszczać notatki alternatywne. W przypadku błędów lepiej porównać i wyłapać to wspólnie Wink

martitos3

jeszcze raz ponawiam prośbę o jakieś notatki z wykładów z 19 września,z góry dziękuję

Teos_2.0

Notatki są już kompletne - wszystkie cztery wykłady z 18 i 19 września opracowane na podstawie obowiązującej ustawy o finansach publicznych.

Karolina222

posiada ktoś moze notatki z 16.10 bo troszke sie pogubiłam w tych opowiesciach profesora;/ z góry dziekuje

Monika :):)

posiada ktoś może jakiś skrypt z tego przedmiotu ?

Blondi

A czy posiada ktoś notatki z 20.11 ?? i z 16.10 ??

anu89

czy posiada ktoś jakiś skrypt z finansów?? z czego w ogóle się uczycie?? powiem szczerze, że z wykładów nie bardzo sie da tego nauczyć, nie mówiąc o ustawie, tym bardziej że egzamin jest opisowy i coś niecoś trzeb wiedzieć Wink