Opracowanie 1-7

klaudia · Administrator

1. DEFINICJA SOCJOLOGII :

Socjologia to nauka o zbiorowościach ludzkich, ich funkcjonowaniu, powstawaniu, przemianach,
zanikaniu oraz o ludziach ktore tworzą te zbiorowości. Jako nauka powstała w 1837 r. – w tym
roku ukazało się dzieło „socjologia” – kierunek nakreślił AUGUST CONTE,
Proces powstawania nauk obserwujemy od zarania dziejow.
Przedmiotem sojcologi jest nieraz cała rzeczywistość społeczna. Jej roŜnorodność zmusiła
socjologow do specjalizacji, ktora doprowadziła do powstania wielu dyscyplin oraz do podziału
socjologii na ogolną i szczegolną.
Socjologia to nauka zajmująca się baniem rożnorodnych zbiorowości społecznych, zwłaszcza ich powstawanie, rozpad i struktura oraz zachodzące w nich zmiany i przekształcenia. Socjologia wspołczesna bada strukturę i funkcjonowanie wszelkich zbiorowości społecznych oraz zjawiska i procesy w nich zachodzące, czyli przedmiot badań jej jest bardzo szeroki.

Wyodrębnia się trzy działy, ktorymi są :

Przedmiot badań socjologii jest bardzo szeroki, dokonuje się więc jego podziału na trzy główne działy, którymi są:
- zbiorowości społeczne, czyli kręgi, grupy, klasy, warstwy, kategorie, zbiorowości etniczne i terytorialne oraz inne, oparte na podobieństwie zachowań;
- instytucje społeczne, które są definiowane jako historycznie ukształtowane układy, skupiające ludzi w różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia, wśród których można wyróżnić gospodarcze, kulturalne, medyczne, naukowe, oświatowe, polityczne, religijne, socjalne i inne;
- procesy i zjawiska masowe, a wśród nich głównie ruchliwość społeczna, industrializacja, urbaniazacja, alkoholizm, prostytucja, współzawodnictwo, aktywność społeczna, wynalazczość, itp.
Jak wynika z powyżej przedstawionego podziału przedmiot badań socjologii jest bardzo skomplikowany i obejmuje całą rzeczywistość społeczną. Pod tym pojęciem socjolodzy rozumieją „różnorodne fakty, które się zdarzają lub zdarzały bez względu na to, czy my jako jednostka je odbieramy czy też nie, czyli realnie istniejące lub potencjalnie mogące się takimi stać. Obiektywna rzeczywistość społeczna składa się z działań innych ludzi, ich poglądów, postaw, aspiracji, przekonań i nastrojów oraz wytworów działalności jednostek, zbiorowości i instytucji, a fundamentalnymi komponentami rzeczywistości społecznej są same jednostki i zbiorowości będące podmiotami rozmaitych działań i zjawisk społecznych.”
Koncepcja Jana Szczepańskiego.
Pośród wielu różnorodnych ujęć przedmiotu badań współczesnej socjologii największym uznaniem cieszy się koncepcja J. Szczepańskiego, jest to najbardziej reprezentatywne stanowisko dla współczesnej socjologii polskiej. Szczepański określa socjologię, jako naukę o zbiorowościach ludzkich, a zwłaszcza ich powstawanie, rozpad i struktura oraz zachodzące w nich zmiany i przekształcenia. Czyli niemal całą rzeczywistość społeczną.
Ten szeroko ujęty przedmiot jest trójelementowy:
1) zbiorowości społeczne: np. grupy, kręgi, kategorie, społeczności lokalne
2) instytucje społeczne: rozumiane jako historycznie ukształtowane układy skupiające ludzi w rozmaite organizacje i stowarzyszenia np. religijne czy oświatowe
3) procesy i zjawiska masowe: np. ruchliwość społeczna, industrializacja, urbanizacja.
Socjologia ogólna (teoretyczna) jako nauka całościowa
jest najbliżej spokrewniona z filozofią społeczną i filozofią historii, tworzy teorie obejmujące ogół zjawisk, występujących w całych społeczeństwach, które służą wyjaśnieniu zjawisk i procesów ważnych dla wszystkich dziedzin życia społecznego. Dostarcza socjologii szczegółowej i naukom pokrewnym teorii i aparatu pojęciowego, ogólnych dyrektyw i metod badawczych.
Socjologia ogólna: charakterystyka problematyki, podstawowe obszary badawcze i teorie
Główne teorie socjologii ogólnej:
1. Teoria struktur społecznych (teoria społeczeństwa - statyka społeczna) - uogólniając wyniki badań wskazuje ogólne zasady i prawidłowości budowy grup i innych zbiorowości oraz ich wzajemne powiązania i przyporządkowania. Obejmuje również zagadnienia więzi i spoistości grupowej, pozycji i roli społecznej, hierarchii i władzy wewnątrzgrupowej.
2. Teoria zmian społecznych (dynamika społeczna) - uogólnia wyniki badań nad zjawiskami i procesami przemian zachodzących w różnych zbiorowościach, opisuje przebieg procesów i wskazuje prawidłowości tworzenia się i rozpadu grup. Wyjaśnia budowę i funkcjonowanie tych zbiorowości.
3. Teoria zachowania społecznego zbiorowości (3 i 4 tworzą podstawę teoretyczną psychologii społecznej)
4. Teoria zachowania społecznego jednostki

Socjologia szczegółowa (empiryczna)
Bada realnie istniejącą rzeczywistość społeczną, która nie jest jednorodna, a właściwie bada jej określony fragment. Badanie rozmaitych komponentów i obszarów rzeczywistości społecznej od dawna zmuszało socjologów do postępującej specjalizacji, doprowadziła ona do powstania wielu dyscyplin oraz do podziały socjologii na ogólną i szczegółową. Proces powstawania subdyscyplin obserwujemy od końca XIXw.
Zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych życia społecznego ludzi, np. praca, kultura, religia, polityka, władza. Ma powiązania z socjologią ogólną, weryfikuje jej założenia teoretyczne w badaniach praktycznych wzbogacając ogólną teorię socjologiczną poprzez wyprowadzenie uogólnień.
Do prężnie rozwijających się w Polsce należą m. in.:
-socjologia pracy i przemysłu
-rodziny: dział socjologii zajmujący się badaniem rodziny, małżeństwem i strukturami pokrewieństwa
-kultury: zajmująca się przede wszystkim sferą kultury symbolicznej, takie zagadnienia jak wartości, symbolika
-miasta: zajmująca się społecznymi aspektami rozwoju miast
-prawa: Zajmuje się genezą, funkcjami, i społecznym działaniem zjawisk prawnych (bada funkcjonowanie prawa w konkretnych zbiorowościach) np. stopień jego przestrzegania
- Socjologia organizacji - jedna z dyscyplin szczegółowych socjologii obejmująca swym zakresem z jednej strony badania nad organizacjami rozumianymi jako grupy celowe, lecz także procesy organizacyjne zachodzace w makro- i mikroskali.
Głównym obszarem badawczym tej dyscypliny są przedsiębiorstwa oraz instytucje publiczne. Poza tym zajmuje się ona problemami makrostruktur społecznych i ich wpływem na funkcjonowanie organizacji. W tym ujęciu makrostruktury traktowane sa jako otoczenie organizacji.
Powiązania (dwustronne) pomiędzy socjologią ogólną a socjologiami szczegółowymi.
Między socjologią ogólną i szczegółową istnieją sprzężenia zwrotne i komplementarne powiązania.
Socjologia szczegółowa korzysta z inspiracji i założeń teoretyczno-metodologicznych socjologii ogólnej, a socjologia ogólna weryfikując osiągnięcia badawcze socjologii szczegółowej wyprowadza uogólnienia wzbogacające ogólną teorię socjologiczną.

1. Przyrodnicze podstawy życia społecznego
PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
Życie społeczne (stosunki społeczne) – ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości przebywających na odpowiednio wyodrębnionej przestrzeni. Tak pojmowane życie społeczne ma szeroki zakres i odnosi się nie tylko do świta ludzkiego, ale również do świata roślinnego i zwierzęcego. Życie społeczne ludzi różni się od życia społecznego roślin i zwierząt głównie tym, że opiera się na więzi społecznej, czyli względnie trwałych zależnościach i stosunkach. Dynamikę i intensywność zjawisk i procesów określanych mianem życia społecznego wyznacza zespół różnorodnych czynników. Czynniki te za Janem Szczepańskim, nazywamy podstawami życia społecznego, które dzielimy na:

1) Przyrodnicze: obejmują one czynniki dotyczące samego człowieka jako istoty biologicznej, jego środowiska geograficznego i struktury ludności.
2) Ekonomiczne (gospodarcze): na życie społeczne mają również wpływ czynniki ekonomiczne. Składają się na nie między innymi sposoby użytkowania zasobów środowiska geograficznego, narzędzi, maszyn niezbędnych do wykonania pracy produkcyjnej, środki zaspokajania potrzeb, umiejętności, sprawności ludzi uczestniczących w procesach produkcyjnych oraz praca.
3) Kulturalne: duży wpływ na życie ludzkie ma kultura i jej przejawy.

Przykład wpływu: Czynniki ekonomiczno-geograficzne – np. stosunkowo krótka długość życia w krajach trzeciego świata np. w Etiopii, ma wpływ na wiek zawierania małżeństw.
Kulturowe: pozycja kobiety w życiu społecznym w krajach islamskich
1. Warunki przyrodnicze wywierają istotny wpływ na strukturę i funkcjonowanie społeczeństwa będącego częścią przyrody. Obejmują one czynniki dot. samego człowieka jako istoty biologicznej, jego środowiska geograficznego i struktury ludności. Dlatego analizując kategorię czynników przyrodniczych wyróżnia się czynniki biologiczne, geograficzne i demograficzne.
2. Biologiczne – funkcjonowanie każdej jednostki ludzkiej, czyli jej udział w życiu społecznym zależy przede wszystkim od cech i budowy jej organizmu, od zachodzących w nim procesów fizjologicznych, mechanizmu dziedziczenia cech, popędów i potrzeb, odruchów i skłonności. W życiu człowieka najbardziej istotne są takie cechy jego organizmu jak:
~wyprostowana postawa, dzięki której możemy pracować, mamy wolne ręce, a ludzi są sprawniejsi od zwierząt, mogą wykonywać bardziej precyzyjne prace
~wzrok skierowany na wprost, dzięki czemu widzimy trójwymiarowo, możemy, np. oszacować odległość
~chwytliwe ręce, z ruchomymi palcami i silnym grubym kciukiem, dzięki czemu możemy robić delikatne skomplikowane prace
~wielki mózg i złożony system nerwowy, co pozwala na rozwój intelektualny, psychiczny
~złożony mechanizm głosowy, dzięki czemu rozwija się mowa, możemy się porozumiewać, wyrażać emocje; charakterystyczna jest struktura krtani i warg (rąbek czerwieni wargowej)
~długa zależność dziecka od rodziców, co prowadzi do wydłużonego procesu socjalizacji, wpływa na dłuższe dojrzewanie; czas ten ma ukierunkować dziecko by dobre radziło sobie w społeczeństwie, dzieci uczą się kontroli popędów, odruchów
~trwałość popędu seksualnego, wpływająca na kształt i funkcje rodziny oraz na szereg innych zjawisk społecznych, które zostają wywołane represją bądź sublimacją tego istotnego popędu
~wrodzone potrzeby plastyczne – potrafimy kontrolować potrzeby i dostosowywać się do warunków otoczenia. Plastyczność ta powoduje że społeczeństwa na świecie są różnorodne
Geograficzne – wyznaczają dynamikę i kierunki rozwoju społeczno – gospodarczego kraju, mają bezpośredni wpływ na kształt struktury zawodowej u na różne procesy zachodzące w społeczeństwie. Są również badacze ukazujący wpływ tych czynników na ustrój polityczny państwa. Niektórzy badacze dziejów ludzkich czynnikom geograficznym przypisywali wielki wpływ na rozmaite dziedziny życia społecznego, a nawet i psychicznego. Sformułowali oni i lansowali teorię determinizmu geograficznego. Zasadniejsza wydaje się teoria posybilizmu geograficznego, wg której przyroda i jej specyficzne warunki niczego nie wyznaczają w sposób bezwzględny i ostateczny, ale jedynie stwarzają jednostce i zbiorowości odpowiednie szanse dokonywania różnych wyborów i podejmowania działań zależnie od woli, możliwości i kwalifikacji. Do czynników geograficznych (geofizycznych) należą m.in.:
• ~klimat – warunkuje ogólną aktywność człowieka
• ~ukształtowanie terenu
• ~rodzaj gleby i roślinności
• ~świat zwierzęcy
• ~nawodnienie
• ~eksploatowane bogactwa mineralne
• ~rzeki i inne składniki środowiska geograficznego
Demograficzne – warunkują odpowiednie zjawiska i procesy społeczne oraz zachodzące w społeczeństwie, jak kulturowe, gospodarcze, polityczne itp. Czynniki te są podstawą planowania i prognozowania społecznego. Wpływ tych czynników na życie społeczne jest zarówno bezpośredni jak i pośredni. Do czynników demograficznych należą:
• ~gęstość zaludnienia – zależy od klimatu (czynnik geograficzny) i skali eksploatacji bogactw mineralnych
• ~płeć
• ~wiek (przedprodukcyjny, produkcyjny, poprodukcyjny – od proporcji tych grup zależy mobilność społeczna, funkcjonowanie gospodarki, rodzaj i kierunku rozwoju infrastruktury społecznej oraz inne dziedziny życia społecznego)
• ~płodność
• ~przyrost naturalny
• ~przeciętne trwanie życia ludzkiego <= cechy biologiczne
• ~zdrowotność danej populacji
4. W odległych epokach historycznych rzeka miała ogromny wpływ na ówczesne życie społeczne, była najważniejszym czynnikiem wyznaczającym lokalizację miast. Stanowiła ważny szlak komunikacyjne, podstawę fortyfikacji i naturalną zaporę obronną, a przede wszystkim źródło zaopatrzenia w wodę i ryby. Wraz z rozwojem cywilizacji zmalało komunikacyjne i militarne znaczenie rzeki, ale stała się ona ważnym źródłem energii i pozyskiwania wody dla przemysłu. Wpływ tego czynnika geograficznego na życie społeczne uległ modyfikacji.

EKONOMICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO
1. Człowiek uczestniczy w procesach społecznych przede wszystkim dlatego, że dysponuje zespołem czynników ekonomicznych. Stanowią one bardzo ważną podstawę egzystencji ludzkiej i życia zbiorowego.
2. Do ekonomicznych podstaw życia społecznego należą m.in. sposoby użytkowania zasobów środowiska geograficznego, narzędzi i maszyn niezbędnych do wykonywania pracy produkującej środki zaspokajania potrzeb oraz umiejętności i sprawność ludzi uczestniczących w procesach produkcyjnych, a także organizacja pracy.
3. Marks wskazywał na doniosłość mechanicznych narzędzi pracy. Ich doskonalenie i rozwój wpływa nie tylko na sam proces produkcji, lecz również na różne sfery życia społecznego. Wynalezienie maszyny parowe i jej zastosowanie spowodowało specjalizacje siły roboczej i wynikający z niej podział pracy.
4. Człowiek podczas procesu produkcyjnego uniezależnia się od naturalnych warunków swojego otoczenia, którego zasoby przekształca w środki zaspokajania potrzeb. Na owy proces produkcji składa się:
a)celowa działalność człowieka, czyli sama praca
b)przedmiot, który człowiek w trakcie pracy przekształca
c)zespół narzędzi, którymi w trakcie pracy się posługuje i sposoby ich wykorzystywania. Ten element spełnia najbardziej istotną funkcję. Od niego przede wszystkim zależy dynamika rozwoju i doskonalenie procesu produkcji oraz jego społeczne konsekwencje. Narzędzie pracy, to przedmiot, za pomocą którego człowiek przekształca składniki środowiska geograficznego na dobra zaspokajające potrzeby ludzkie. Narzędzia pracy w połączeniu z siłą roboczą stanowią siły wytwórcze – wpływają na tempo rozwoju produkcji oraz na postęp społeczno – gospodarczy.
Proces produkcji podlega ciągłemu doskonaleniu, a ludzie oddziałują zarówno na środowisko geograficzne i jego poszczególne składniki, jak i na siebie nawzajem. Układy i zależności bezpośrednio lub pośrednio towarzyszące procesowi produkcji i wymiany, zwane są stosunkami produkcji. Obejmują one podział surowców pracy i podział wytworzonych dóbr oraz układy kształtujące się między grupami pracowniczymi, wytworzone hierarchie służbowe itd. Charakter tych stosunków zależy od poziomu sił wytwórczych. Podstawą stosunków produkcji jest forma własności środków produkcji. Od niej zależy również ustrój polityczny i struktura społeczna, zwłaszcza makrostruktura (klasy, warstwy, kategorie zawodowe itp.). Zależności pomiędzy stosunkami produkcji a pozostałymi sferami życia zbiorowego są dwustronne.

Wpływ czynników kulturowych na życie społeczne
Pojęcie kultura pochodzi od słowa łacińskiego „cultura agri”, co oznaczało uprawę i uszlachetnianie roli.. Współcześnie kultura należy do najbardziej wieloznacznych i trudnych do zdefiniowania pojęć, mimo tak częstego stosowania go w języku potocznym i licznych dyscyplinach naukowych, nie tylko humanistycznych. W ujęciu socjologiczno – etnograficznym kultura oznacza ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.
Niektórzy socjologowie kulturę określają jeszcze bardziej ogólnie i raczej statycznie wskazując, że stanowi ona ogół dóbr dających się podzielić na trzy klasy, jakimi są: rzeczy, znaki, zachowania.
2. Kultura materialna zakresowo pokrywa się niemal z cywilizacją, która jest zbiorem najrozmaitszych przedmiotów użytkowych. W jej skład wchodzą narzędzia, środki komunikacji, ubrania, mieszkania i inne budowle, czyli wszelkie wytwory zaspokajające materialne potrzeby człowieka i społeczeństwa. Kultura niematerialna (duchowa) natomiast obejmuje wytwory symbolizujące dążenia ludzkie do ideałów piękna, dobra, sprawiedliwości, prawdy, wolności, równości itp., oraz zespoły idei, wyobrażeń, dzieł sztuki, symboli, obyczajów i różnych przedmiotów, w których te idee zostały utrwalone, czyli spetryfikowane.
Przedstawiony w zasadzie dychotomiczny podział kultury, na materialną i duchową, w niektórych przypadkach staje się dyskusyjny, bowiem niektóre wytwory są elementami kultury materialnej i duchowej, podobnie jak pewne dobra kulturowe są równocześnie częścią przyrody.
3. Kulturę nie tylko trudno zdefiniować, ale także niełatwo przedstawić jej oddziaływanie na życie jednostki i zbiorowości, choć jest ono wszechobecne. Za J. Szczepańskim wyróżniamy cztery mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne:
a) Socjalizacja – wielostronne wchodzenie młodej istoty ludzkiej do życia zbiorowego. Mechanizm ów wskazuje, jak człowiek z istoty biologicznej przeobraża się w istotę ludzką. Socjalizacja poza społeczeństwem, bez oddziaływania kultury, nie byłaby możliwa. Na aktywność społeczno – kulturową jednostki znaczący wpływ ma jej uczestnictwo w działalności różnych grup społecznych, od rodziny począwszy. Socjalizująca się jednostka przyjmuje określone wzory osobowości, a zwłaszcza systemy wartości i całokształt ról, jakie ona pełni. W procesie wychowania następuje internalizacja podstawowych zasad kultury, czyli uznanie przez jednostkę wzorów, wartości i hierarchii dóbr za swoje, czyli wewnętrzne ich zaakceptowanie i uznanie za własne. Interioryzacja (uwewnętrznienie) wartości wpajanych w procesie socjalizacji jest ważnym sukcesem wychowawczym instytucji i reprezentujących ją osób. W wychowaniu kulturowym często występuje zjawisko ambiwalencji, które przejawia się w równoczesnym, przynajmniej częściowym respektowaniu odmiennych systemów kulturowych.
b) Tworzenie wzorów zachowania – wzory działania i postępowania są to sposoby zachowań uznawane za normalne i dopuszczalne w określonych sytuacjach. Niektóre z nich zostały utrwalone w przepisach prawnych, czyli uległy nie tylko petryfikacji, ale i formalizacji. Od postępowania zgodnie z tymi wzorami zależy adaptacja przybyszów do nowej dla nich rzeczywistości społeczno – kulturowej. Każda zbiorowość etniczna lub terytorialna, a nawet kategoria zawodowa, ma specyficzne wzory zachowań i systemu wartości, czyli pewną subkulturę.
c) tworzenie wartości oraz kryteriów oceny wartości – wartości ściśle wiążą się z socjalizacją jednostki i jej potrzebami. Potrzeby zmuszają człowieka do działania pozwalającego na zdobycie określonych przedmiotów, czyli wartości, którymi owe potrzeby może zaspokoić. Poszczególne jednostki i zbiorowości mają specyficzne potrzeby, a tym samym różne systemy i hierarchie wartości. Mieszczą się one w ramach hierarchii uznawanej w zbiorowościach, do której on należy. Zmiana systemów wartości jest zwykle dokonywana przez uznane autorytety naukowe, polityczne bądź ideologiczne.
d) tworzenie ideałów – w kulturze mamy najrozmaitsze wzory wskazujące na realizację odpowiednich potrzeb, czyli zdobywanie wartości. Mamy także wiele wysublimowanych i wyidealizowanych obrazów różnych zachowań, instytucji czy systemów, zwanych modelami. Model (ideał, wzorzec) jest symbolem pożądanego stanu rzeczy, który zwykle służy do ocen realnie istniejącej rzeczywistości. Stosuje się go do oceny materiałów i wyników badań empirycznych, a także w projektowaniu podejmowanych działań, w życiu codziennym, twórczości, badaniach naukowych itp. Ideał jest najczęściej pojmowany jako konstrukcja teoretyczna, obrazująca idealny obraz jakiegoś obiektu lub zachowania, natomiast wzór jest to sposób realnego istnienia czegoś bądź zachowania. Niekiedy wzór bywa określany modelem empirycznym albo realizowanym.
4. Organizmy ludzkie mają podobne potrzeby i popędy, lecz sposoby i środki ich zaspokajania są różne, zależnie od kulturowego ich uregulowania, zgodnego z obyczajami, religią a nawet przepisami prawnymi. W jednych kulturach nie spożywa się mięsa wołowego ze względu na kult krowy, w innych natomiast mięso żabie wywołuje wstręt, a we Francji stanowi ono przysmak.

JAŹN
Jaźń – „wewnętrzna istota”, wewnętrzny obraz samego siebie, który jednostka widzi zastanawiając się nad sobą.
Integracja osobowości: pojmowane jako brak dysonansu między jaźnią pierwiastkową, a pozostałymi rodzajami jaźni. Integracja ta zależy w dużym zakresie od przyjmowanych i pełnionych ról, spójności danego systemu wartości i innych czynników.
Pozytywna dezintegracja osobowości: polega na tym, że braki w jednej sferze osobowości, są z nadmiarem kompensowane w innej. Często obserwowane w wielkich twórców i innych wybitnych jednostek.
Rodzaje jaźni: wg A. Podgóreckiego, jednostka postrzega się zależnie od „społecznego zwierciadła” w 4 wersjach:

1. pierwiastkowa: najbardziej osobiste, wewnętrznie własny podgląd na siebie bez względu na to co sądzą o nas inni ludzie i jak nas traktują. Jest ona przeciwieństwem jaźni odzwierciedlonej. (np. ja wiem na co mnie stać)
2. fasadowa: przejawia się w reklamowaniu własnej osoby (np. samochwalstwo, tytułomania, a także bardziej subtelne: malowanie się, modny strój), niewiele osób przyznaje się do posiadania tego rodzaju jaźni, ale reklamowanie samego siebie w pewnej mierze jest właściwością normalnych ludzi.
3. odzwierciedlona: dotyczy wyobrażeń jednostki o tym, co inni o niej sądzą.
4. zobiektywizowana: jest sumą wiedzy mądrości i doświadczenia, które dana jednostka zdobyła w procesie socjalizacji i dalszego rozwoju osobniczego. Stanowi najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i swoją globalną ocenę.

Znaczenie: Zarówno jaźń pierwiastkowa, fasadowa i odzwierciedlona są wewnętrznymi regulatorami dążenia do realizacji ról społecznych, gdy są pozytywne, wtedy życie jest łatwiejsze, człowiek posiada prawidłowe nastawienie do świata. (powstają one w toku socjalizacji, dają podstawę tworzenia tożsamości. Rozstrzygają czym dana jednostka jest naprawdę i co wybierać by być w zgodzie „ze sobą samym”; czy zostać uczciwym, pracowitym człowiekiem, czy może oszustem z workiem pieniędzy).

ROLA SPOŁECZNA

1. Rola społeczna – spójny system zachowań wynikający z przynależności jednostki do określonych grup i innych zbiorowości. Na każdą rolę społeczną składają się odpowiednie prawa i obowiązki, przywileje i powinności. Realizacja ich jest pełnieniem roli, wynikającej z dobrowolnej lub przymusowej przynależności jednostki do grup lub innego typu zbiorowości społecznych.
2. Rola społeczna jest istotnym elementem osobowości społecznej. Pełnienie roli ujawnia typ i rzeczywiste „wnętrze” osobowości danego człowieka.
3. W każdej zbiorowości jednostki na nią się składające mogą pełnić różne role. W rodzinie są osoby, które pełnią rolę dziecka, ojca, matki, babci lub kilka ról jednocześnie, np. matki i babci. W Kościele jest to wierny i duchowny; w szkole nauczyciel, uczeń, woźny, bibliotekarz, z kolei w szpitalu lekarz, chory, pielęgniarka itd.
4. W analizach socjologicznych można stwierdzić, że ktoś lub jakaś zbiorowość dobrze spełnia swą rolę społeczną, połowicznie, albo jej nie wypełnia nawet w elementarnym zakresie. Zakres realizacji każdej roli społecznej jest uwarunkowany wieloczynnikowo, a przede wszystkim zależy od: 1) właściwości anatomiczno – psychicznych danej jednostki, 2) wzoru osobowego akceptowanego w określonej grupie czy innego typu zbiorowości ludzkiej, 3) sposobu zdefiniowania danej roli, zarówno przez jej „nosiciela”, jak i zbiorowość, z którą dna rola się kojarzy; 4) struktury i organizacji grupy oraz sankcji, jakimi dysponuje wobec swoich członków zasługujących na pozytywne bądź negatywne wyróżnienie.
5. Konflikt ról - to sytuacja, w której cechy i pragnienia osoby są niedostosowane do wymagań roli. Konflikt ról może wynikać m.in. ze sprzeczności między oczekiwaniami różnych osób, zwykle ma charakter interpersonalny, pojawia się, gdy osoba znajduje się między dwiema grupami ludzi, wymagającymi od niej odmiennego postępowania. Większość ludzi pełni w swoim życiu kilka ról, np. są rodzicami, małżonkami, dziećmi, kierownikami i podwładnymi. Często potrzeby i oczekiwania danych ról okazują się niemożliwe do jednoczesnego pogodzenia. Konflikt pojawia się, kiedy np., czasowe wymagania co do roli zawodowej i rodzinnej są niezgodne i kiedy napięcie spowodowane udziałem w jednej roli zakłóca czy uniemożliwia realizację drugiej z ról. Konflikt roli powoduje brak satysfakcji z pełnionych ról, wywołuje tendencję do wycofywania się z nich oraz zaburza stosunki międzyludzkie.
INSTYTUCJE SPOŁECZNE
Instytucja społeczna – oznacza określone osoby, przydzielone im środki i unormowane czynności, jakie mają wykonywać w imieniu i na rzecz szerszej zbiorowości, które reprezentują lub której umożliwiają zaspokajanie potrzeb.
Funkcje instytucji w życiu społecznym:
1. stwarzają członkom możliwość zaspokojenia ich potrzeb
2. regulują działania członków w ramach stosunków społecznych
3. zapewniają ciągłość życia społecznego
4. dokonują integracji dążeń, działań i stosunków jednostek oraz zapewniają wewnętrzną spójność zbiorowości

Mechanizm powstawania instytucji: zaspokajanie potrzeb w zorganizowanym społeczeństwie regulują określone zasady zwyczajowe i prawne, mają one wpływ na kształtowanie się urządzeń administracyjnych, gospodarczych, oświatowych itp. Instytucje społeczne powstają wskutek dłużej trwających stosunków społecznych i ich petryfikacji (utrwalaniu w określonej formie).
Typ powstającej instytucji jest w ścisłym związku z charakterem społeczeństwa i charakterem jego potrzeb, tj. instytucją dominującą w społeczeństwie feudalnym był kościół, w kapitalistycznym – instytucje ekonomiczne, a w społeczeństwie socjalistycznym – instytucje polityczne.

Rodzaje instytucji:
1. formalne – prawnie utworzone, a przepisami dokładnie uregulowano ich działalność oraz ogólne zasady organizacyjne i powiązanie z innymi instytucjami.
2. nieformalne – nie mają prawnych podstaw, a ich funkcjonowanie regulują normy przyjęte zwyczajowo i dokładniej ustalane przez zbiorowość, w której się pojawiły, często uzupełniają bądź zastępują działalność instytucji formalnych.

Podział instytucji (ze względu na ich merytoryczne funkcje i rodzaj zaspokajanych potrzeb):
1. ekonomiczne – zajmują się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza i organizacją pracy
2. polityczne – powiązane ze zdobywaniem i utrzymywaniem władzy (partie polityczne, ministerstwa, komitety partyjne itp.)
3. wychowawcze i kulturalne – zajmują się podtrzymywaniem, przekazywaniem i rozwijaniem dziedzictwa kulturowego, socjalizacją, wychowaniem i kształceniem młodego pokolenia (szkoły, teatry, muzea itp.)
4. socjalne – zajmują się opieką i wspomaganiem ludzi o ograniczonej sprawności oraz rozwiązywaniem określonych problemów społecznych
5. religijne – zajmują się organizacją stosunku człowieka wierzącego do sił transcendentalnych, wiara w te siły wpływa na stosunek człowieka do innych ludzi i na całokształt jego postepowania.

Warunki funkcjonowania instytucji społecznych:
1. wyraźne sprecyzowanie celu i zakresu czynności i funkcji aby nie wystąpiło zjawisko krzyżowania się kompetencji kilku instytucji, które załatwiają w różny sposób te same sprawy
2. racjonalna organizacja pracy wewnątrz instytucji
3. stopień depersonalizacji i obiektywizacji czynności, aby instytucja służyła, a nie szkodziła zbiorowości
4. uznanie i zaufanie ze strony zbiorowości do funkcjonariuszy instytucji
5. bezkolizyjne włączenie się określonej instytucji w system już istniejących instytucji lokalnych, resortowych i innych

Znaczenie instytucji społecznych: Funkcjonowanie i rozwój każdej wielkiej zbiorowości, jaką jest państwo, naród, armia itp., jest uzależnione od stopnia zharmonizowania i skoordynowania działań występującego w niej systemu instytucji, które powinny się uzupełniać i wspierać.
Instytucje społeczne to konsekwencje dłużej trwających stosunków społecznych. Stanowią kolejny komponent i etap rozwoju więzi, więc podtrzymują żywotność stosunków społecznych. Za sprawą instytucji życie społeczne przebiega w sposób zorganizowany, bowiem człowiek zaspokajając różnorodne potrzeby musi należeć i korzystać z najrozmaitszych instytucji. Sprawne funkcjonowanie wszelkich instytucji jest podstawowym warunkiem prawidłowego życia zbiorowości i jej rozwoju. Poszczególne instytucje powinny się uzupełniać i wspierać. Zwalczające się instytucje mogą spowodować samozniszczenie zbiorowości.